Japonya‘nın Sapporo kentindeki Upopoy Yerleşkesi, Japon ulusal kimliğinin ötesinde etnik Ainu kültürünün zenginliğini gözler önüne seriyor.
Doğu Asya ülkesi Japonya’da Ainular, asırlarca Ohotsk Denizi’ni çevreleyen ülkenin kuzeyi ile Rusya’nın doğusu Kamçatka Yarımadası’nda yaşadı.
Japon arşivlerine nazaran 1868-1912’yi kapsayan İmparator Meiji devrindeki asimile siyasetleri sonucu Ainu halkı, ayrımcılık ve toprak gasbına maruz bırakıldı.
Gelir ve eğitim eşitsizliklerine uğradığı kaydedilen Ainular, öz kültürlerini sürdürme gayreti verirken etnik lisanlarını de kullanmaktan yoksun kaldı.
1945’te sona eren Asya-Pasifik Savaşı sonrası Rusya’nın Sakhalin ve Kuril bölgelerindeki Ainular, Japonya’nın kuzeyindeki Hokkaido bölgesinde iskan edildi.
Resmi tanınma
Japonya Ulusal Meclisi, Haziran 2008’de Ainu toplumunun “özgün lisana, inanca ve kültürel kimliğe sahip lokal halk” olarak resmen tanındığını duyurdu.
Haziran 2014’te devrin Japon hükümeti, “Etnik Ahenk İçin Sembolik Bir Alanın Geliştirilmesi, İdaresi ve İşletilmesine Yönelik Temel Politika” belirledi.
Yıllar içinde güncellenen siyaset doğrultusunda Hokkaido’da sembolik yerleşke oluşturulmasına karar verildi, Aralık 2018’de isim olarak “Upopoy” seçildi.
Temmuz 2020’de etnik kültürün ayrıntılıca sergilendiği “Ulusal Ainu Parkı ve Müzesi” açıldı. Parka Ainu lisanında “Birlikte müzik söyle” manasındaki “Upopoy” ismi verildi.
Upopoy
Eyaletin başşehri Sapporo’nun 100 kilometre güneyindeki Poroto Gölü’ne nazır Upopoy Yerleşkesi, Ainu halkının tarihi ve aktüel durumunu ortaya koyuyor.
Toplam 150 milyon dolara mal olan 100 bin metrekarelik yerleşkede Ainu meskenleri, müze ve stant salonu, klâsik dans ve müzik şov alanı ile anıt yer alıyor.
Ainuları lisan, cihan, hayat, tarih, iş ve etkileşim halinde 6 farklı alanda anlatan müzede “dokun-hisset” temalı “Tempatempa” interaktif alanı da bulunuyor.
8 bin 600 metrekarelik müzede tarih boyunca önde gelen Ainu temsilcilerinin portreleri, Japon ulusal kimliğinin ötesinde etnisite zenginliğini gözler önüne seriyor.
Kotan
Müzede çeşitli kumaşlardan dikilen kıyafetler, inanç ritüellerine has gereçler, avcılık silahları, zehirli bitkiyle kaplı oklar, hasır, ahşap ve bakır eşya dikkati çekiyor.
Kültürel kıyafetlerini kuşanan Ainu temsilcileri, göl kıyısındaki klâsik Ainu meskeni “Kotan”ı ziyaret edenlere hasırla kaplı odada yanan ateş etrafında özgün hikayeler anlatıyor.
Ev ziyaretinde kılıçlarını kuşanan erkekler ile müzik aleti çalan bayanlar, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Varlık Listesi’nde yer alan Ainu antik ritüel dansını icra ediyor.
Dilleri de farklı
Ülkedeki ulusal lisan Japoncada “Konniçiwa” diye söz edilen “Merhaba” sözü, Ainu lisanında “İrankarapte” olarak büsbütün farklı halde kullanılıyor.
“Teşekkürler” manasında da “Arigato” sözü yerine “İyairaiker” sözcüğü söyleniyor.
Müze işçisi, Ainu lisanında takma isimle çağrılıyor. Müzede etnik lisan bilgisiyle yazılan kitaplar ile Ainu lisanının transkripsiyonunu sağlayan tercüman Çiri Yukie ile antropolog Çiri Maşio’ya ilişkin edebi eserler tarihe ışık tutuyor.
Ayrımcılık sürecini anlatan yazıda “Biz Ainular, etnik Japonların (Wajin) ayrımcılığına karşı geldik ve yoksulluktan kurtulmak için birbirimizi destekledik.” tabiri yer alıyor.
Hedef, yılda 1 milyon ziyaretçi
Karşılıklı hürmet ve bir ortada yaşama dayalı toplumun sembolü olmayı hedefleyen “Upopoy”, Ainu tarihini ve kültürünü öğrenmek ve tanıtmak için ulusal bir merkez niteliğinde.
Hokkaido’nun Şiraoi ilçesindeki ana tren istasyonuna 15 dakika yürüme aralığında konumlanan 100 bin metrekarelik ulusal kompleksin giriş fiyatı 1200 yen (9 dolar).
Kovid-19 salgınının yol açtığı kısıtlamalar sonucu açılışı birkaç defa ertelendiği bildirilen kompleks, yılda 1 milyon yerli ve yabancı turist çekmeyi hedefliyor.