Çanakkale’ye 55, Çan merkeze 15 kilometre uzaklıkla, Bahadırlı köyüne 2 kilometre arada, Batı Anadolu’da Paleolitik Devir’e ilişkin keşfedilmiş birinci mağara olarak öne çıkıyor.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Kısmı Paleoantropoloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Özer başkanlığında 2016’da ‘Muğla ve Çanakkale Vilayetleri Yüzey Araştırması’ sırasında bulunan İnkaya Mağarası’nda, 2017-2020 yıllarında Troya Müzesi Müdürlüğü başkanlığında hafriyat yapıldı.
2020’den bu yana süren hafriyatlarda, Orta Paleolitik Devir’e tarihlendirilen 25 bine yakın çakmak taşı ve bazalt yontma taş alet ve kesimlerine ulaşıldı.
Yonga, dilgi, kenar ve ön kazıyıcı, çentikli ve dişlemeli aletler, saplı uçlar, vurgaç, çekirdek, Levallois tipte aletler, mağarayı kullanan devir beşerinin ürettiği buluntular ortasında yer alıyor.
Milattan evvel 40 binli yıllara kadar kullanıldığı belirlenen mağarada bulunan yontma taş aletlerin değerli bir kısmı, “işlik (atölye)” olarak bilinen alandan çıkarıldı.
Araştırmalar, Buzul Çağı’nın son devir beşerinin, çakmak taşı ham unsur kaynakları, sıcak ve tatlı su kaynakları, hayvansal ve bitkisel besinlerin bolluğu nedeniyle bu bölgede uzun yıllar kesintisiz yaşadığını ortaya koydu.
Buluntuların, Türkiye’de süren öbür mağara kazılarından elde edilenlerle benzerlik göstermediği, genel olarak Balkan Paleolitiği ile bağlı olabileceği varsayım edilen araştırmalarda, İnkaya kazısıyla hem Batı Anadolu’daki fosil insan varlığının ortaya konulması hem de Anadolu ile Balkanlar ortasındaki Paleolitik Çağ beşerinin karşılıklı göçlerine ışık tutulması amaçlanıyor.
Atölye’de 2,5 metre derinliğe inildi
Kazı Lideri Prof. Dr. İsmail Özer, Türkiye’de devam eden Paleolitik Periyot mağara hafriyatlarının tamamının, İnkaya dışında ülkenin güney bölgelerinde ağırlaştığını söyledi.
İnkaya Mağarası’nın, geçmişi 86 bin yıl öncesine uzanan dolgulardan oluştuğunu belirten Özer, mağaranın üst katmanlarının 25 bin yıl boyunca aralıksız kullanıldığını belirlediklerini anlattı.
Mağaranın alanının 130 metre uzunluğunda çakmak taşı kayalığından meydana geldiğini bildiren Özer, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mağaranın batısındaki atölye alanı, o periyottaki insanların işlik alanı olarak kullandıkları, ana kayadan kesimler kopararak, daha sonra bu kısımda işleyerek günlük kullandıkları aletlere dönüştürdükleri bir yer. Şu ana kadar 2,5 metre derinliğe indik. Bu Paleolitik atölye açısından epey kalın bir katman ve tabakanın derinliği devam ediyor.
Bu sene bu düzeylerde bırakacağız, önümüzdeki yıllarda derinleştirmeye devam edeceğiz. Mağaradaki toplumsal yapıyı da gösteren bir alan burası. Mağarada bu yılki buluntular da dahil olmak üzere 25 bine yakın yontma taş alet ve kesimi ele geçti. Bunların neredeyse yarısı atölye alanından bulundu. Ağır bir yerleşim var burada.”
“Doğadaki taş malzemesi faydalı aletlere dönüştürdükleri birinci dönem”
Prof. Dr. Özer, mağaranın, o devir insanların toplandıkları, günlük aktivitelerini kıymetlendirdikleri, bir manada sosyalleştikleri, tıpkı vakitte bir sonraki günün avcılığına hazırlandıkları yer olarak düşünülebileceğini tabir etti.
Mağarada yaşayanların özelliklerine değinen Özer, “Bu bölgede yaşayan insanların periyot ve yaptıkları aletler prestijiyle Neandertaller olduğunu düşünüyoruz. Henüz kendi organik kalıntılarına ulaşamadık lakin ipuçları bize Neandertallerin yaşadığı bir mağara olduğunu gösteriyor. Neandertaller, Avrupa kökenli bir insan tipi, 600 bin yıl kadar evvel Avrupa’da görülmeye başlıyor. Yaşadıkları periyot Buzul devirleri. Buzul Devri’nin tesiriyle vakit zaman güney bölgelere çekilmek zorunda kalıyorlar” diye konuştu.
Özer, Neandertal olarak bilinen insanların, başka buluntu alanlarından da yola çıkılarak, ekonomilerini, yaşantılarını, hayvan göçlerine dayalı gerçekleştirdikleri için Avrupa’dan Anadolu ve Orta Doğu’ya kadar indiklerinin görüldüğünü lisana getirdi.
İnkaya Mağarası’na yerleşen Buzul Çağı son periyot insanlarının bu bölgeyi tercih etmesinin kimi nedenlere bağlı olduğunu anlatan Özer, şunları kaydetti:
“İnkaya kayalıkları, aslında çakmak taşı kayalıkları. Yani o devir beşerinin birincil olarak kullandığı ham hususlardan biri. 130 metrelik kayalık sistemi, binlerce yıl boyunca kesintisiz olarak rastgele bir ham unsur aramadan bu bölgede çarçabuk üretimlerini yapabilecekleri bir kaynak manasına geliyor.
Volkanik arazi olması nedeniyle sıcak su kaynaklarının varlığını biliyoruz. Onların yaşadığı devirde sıcak su kaynaklarının ehemmiyeti hem yöreyi ısıtması hem de tatlı su kaynaklarını üretebildiği için hayvanları da bu bölgeye çekiyor. Ayrıyeten beşerler bu bölgede bol ölçüde bulabildikleri bitkisel eserlere de sıcak su kaynakları nedeniyle çarçabuk erişebiliyorlar.
Bu yılki en kıymetli buluntularımız devir prestijiyle ‘saplı aletler’ dediğimiz yani dünyada birinci sefer insanların, tabiattaki taş malzemesi öteki bir ham unsurla ki, bunlar ekseriyetle ağaç kolu, hayvan kemiği, boynuz kalıntısı ya da deri, birleştirerek daha faydalı halde kullanabildikleri bir alete dönüştürüyorlar. İnsan fikrinde de bir basamak sonrasına geçtiğini bize gösteriyor. Bunlar daha evvel tahrip olmuş alanlarda çıkıyordu, birinci sefer bu sene hafriyat açmalarından da bu aletleri elde etmeye başladık.”