Aşırı sağın Avrupa Birliği ülkelerindeki yükselişi fren tutmuyor. Yıllardır merkez partilerin etkisizliğinden yararlanarak popülist telaffuzlarla tabanını sağlamlaştıran çok sağın zafer zincirine eklenen son ülke Avusturya oldu. 1956’da eski Nazi SS subayı Anton Reinthaller tarafından kurulan çok sağcı Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) seçimlerden birinci sırada çıkarak hem kendisi hem Avusturya açısından tarihi bir kavşağı döndü.
HAİDER’İN RÜYASI
1999’da Avrupa Birliği’nin çok sağla birinci önemli imtihanını yaşamasına neden olan Jörg Haider’in ulusal seçimlerden birinci sırada çıkma hayalini, çeyrek asıra yakın mühlet FPÖ başkanlarının gerisindeki isim ve partinin beyni olarak misyon yapan, son üç yıldır da partinin lideri olan Herbert Kickl (55) gerçekleştirdi. Haider, Avsuturya’da iktidara ortak olduğunda tüm denetim ve baskı sistemlerini devreye sokan AB ise popülist ve çok sağcı eğilimleri ister istemez kabullenmiş ve aşikâr ölçüde çaresiz kalmış bir görünüm veriyor.
AVRUPA’DA YAYILIYOR
Hitler için kullanılan “halkın şansölyesi” vurgusunu benimseyen Kickl liderliğindeki FPÖ’nün hazirandaki Avrupa seçimlerindeki zaferinin akabinde merkez partileri geçerek yüzde 29 oyla ulusal seçimlerden birinci sırada çıkması Avrupa’daki sağa kayışın en değerli ve muhtemelen son olmayacak kesimlerinden biri.
FPÖ’nün zaferi Fransa’da Marine Le Pen’in, Hollanda’da, “Avrupa’nın en tehlikeli adamı” lakabı takılan Geert Wilders’in partilerinin elde ettiği muvaffakiyet ve Almanya’daki AfD’nin (Almanya İçin Alternatif) yükselişinin devamı niteliğinde. Popülist ve çok sağ eğilimli partiler İtalya, Slovakya ve Kickl’ın rol modeli olarak gördüğü Viktor Orban’ın Başbakan olduğu Macaristan’da iktidarda. Seneye Çekya’nın da bu kanada kayma riski var. Bu parti başkanlarının ortak yanlarından biri ise Kickl’ın da yaptığı üzere partiyi “normalmiş üzere gösterme” taktiğini muvaffakiyetle uygulamak.
DEVİR DEĞİŞTİ
Bundan 20 yıl evvel çok sağ ismini duyduğunda tüyleri diken diken olan AB’de köprünün altından çok su geçti. Haider’in 1999’da elde ettiği muvaffakiyetle iktidar ortağı olmasını “siyasi deprem” olarak değerlendirip sonrasında Avusturya’yı adeta siyasi ablukaya alan AB, kısmi ve süreksiz birtakım yaptırımlar uygulamıştı. Gelinen basamakta ise farklı bir tablo kelam konusu. Brüksel, AB prensip ve pahalarını “fazla zorlamayan” popülist başkanlarla bir biçimde geçiniyor. FPÖ, Sebastian Kurz’un Başbakan olduğu devirde, 2017-2019 ortasında iki yıl koalisyon ortağıydı. Öte yandan Herbert Kickl’ın zaferini iktidarla taçlandırması pek de kolay olmayacak. Merkez partiler kampanya kademesinde FPÖ’yle koalisyona gitmeyeceklerini açıklamışlardı. Seçimlerde iktidardaki Halkın Partisi yüzde 26.3, Sosyal Demokrat Parti ise yüzde 21.1 oy aldı.
Avrupa’da çok sağın öncülerinden olan Jörg Haider, 2000 yılında Avusturya’da koalisyon ortağı olduğunda AB’nin baskıları nedeniyle istifa etmek zorunda kalmıştı. Avrupa’daki çok sağa esin kaynağı olmaya devam eden Haider, 2009 yılında kendi kullandığı aracın takla atması sonucu ölmüştü.
FPÖ’NÜN BEYNİ KICKL
FPÖ’nün 2021’den bu yana lideri olan Herbert Kickl yıllarca gölge adam olarak partinin ideoloji ve stratejilerini şekillendirdi. Periyodun başkanları Jörg Haider’in ya da Heinz-Christian Strache’nin konuşma ve söylemlerinde Kickl’ın tesirine rastlamak mümkündü. 2017’deki koalisyonda İçişleri Bakanı olarak görev yaparak gölge adam olmaktan çıkan Kickl, son üç yılda FPÖ’yü seçkinlerden halka yönlendirmeyi başardı. Kickl, “Kale Avusturyası” sloganını kullanıyor. Göçe kapıyı büsbütün kapatmak isteyen Kickl, Müslüman aksiliği tavan yapmış bir siyasetçi. Homojen bir nüfus isteyen, antisemit ve AB’ye karşı olduğu bilinen Kickl, Rusya’yla da yakın bağlardan yana. “Saygısız öğrenciler sadace okulu değil ülkeyi terk etmeli” çeşidinden radikal telaffuzlarıyla tanınan Kickl provokasyonu çok seviyor.