CHP Genel Lider Yardımcısı Zeliha Aksaz Şahbaz, “Bir sefer daha gördük ki kentlerimiz sarsıntıya dirençli değilmiş. Evet, kentlerimiz zelzeleye dirençli değildi ancak en azından sıhhat sistemiz sarsıntıya dirençli olabilirdi ve zelzeleden sonra sağlık vermeye ve can kayıplarını azaltmaya çalışabilirdi. Lakin maalesef bu bu türlü olmadı. Sıhhat tesislerimizin büyük çoğunluğu ağır hasar aldı, kullanılamayacak hale geldi ve yıkıldı. Yıkılan hastanelerde, hastalarımız ve sıhhat işçilerimiz hayatını kaybetti. ‘Sağlıkta Dönüşüm’ adı altında 2003 yılında başlatılan özelleştirmeci, sıhhati ticarileştiren sıhhat sistemi de depremle birlikte enkaz altında kaldı” dedi.
CHP Sıhhat Bakanlığından sorumlu Genel Lider Yardımcısı Zeliha Aksaz Şahbaz başkanlığındaki CHP heyeti, 14-18 tarihleri ortasında, 17 Ağustos Depremi’nin 25’inci yıl dönümü münasebetiyle 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardan etkilenen vilayetleri ziyaret etti. Aksaz Şahbaz, bugün partisinin genel merkezinde bu ziyaretlere ait basın toplantısı düzenledi. CHP’li Aksaz Şahbaz’ın açıklaması şöyle:
“17 Ağustos 1999 Büyük Sarsıntısı üzerinden 25 yıl, yani çeyrek asır geçti. On binlerce vatandaşımızı kaybettik, hayat alanlarımız yerle bir oldu. Çok şey söylendi, ders çıkartılacağı söylendi lakin maalesef hiçbir şey değişmedi. 17 Ağustos Depremi’nden bize kalan, ismi ‘deprem vergisi’ olan Özel Bağlantı Vergisi oldu. Sarsıntıda meydana gelen hasarın finansmanı için süreksiz olarak uygulamaya konulduğu söylenen vergi, maalesef kalıcı hale geldi. 25 yılda 104 milyar, enflasyonla düzeltildiğinde 731 milyar lira toplandı. Bununla kentlerimiz sarsıntılara, afetlere dirençli hale getirilecekti, yıkılmayacaktı, ve can kaybı yaşamayacaktık lakin maalesef o denli olmadı. 6 Şubat Depremi’nde bunun bu türlü olmadığını, geçen 23 yılda hiçbir şey değişmediğini acı bir formda gördük. Bu kere zelzele, 11 vilayetimizde çok büyük yıkım gerçekleştirdi. On binlerce vatandaşımızı kaybettik. Resmî rakamlarla can kaybı 50 binin üzerindeydi lakin biz bunun çok daha üzerinde olduğunu biliyoruz.
“Özelleştirmeci, sıhhati ticarileştiren sıhhat sistemi de zelzeleyle birlikte enkaz altında kaldı”
Öncelikle 17 Ağustos Körfez Depremi’nde, 6 Şubat Kahramanmaraş Depremi’nde ve başka zelzelelerde kaybettiğimiz vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet, bölge insanlarımıza da başsağlığı diliyorum, geçmiş olsun dileklerimi sunuyorum. Bir kere daha gördük ki kentlerimiz zelzeleye dirençli değilmiş. Evet, kentlerimiz zelzeleye dirençli değildi lakin en azından sıhhat sistemiz zelzeleye dirençli olabilirdi ve zelzeleden sonra sağlık vermeye ve can kayıplarını azaltmaya çalışabilirdi. Bunu beklerdik, insanlarımızın hayatını kurtarmasını beklerdik. Lakin maalesef bu bu türlü olmadı. Sıhhat tesislerimizin büyük çoğunluğu ağır hasar aldı, kullanılamayacak hale geldi ve yıkıldı. Yıkılan hastanelerde, hastalarımız ve sıhhat işçilerimiz hayatını kaybetti. ‘Sağlıkta Dönüşüm’ adı altında başlatılan özelleştirmeci, sıhhati ticarileştiren sıhhat sistemi de depremle birlikte enkaz altında kaldı.
“Depremde ağır hasar alan hastanenin çabucak yanına birebir yer üzerine hastane inşasına devam edilmektedir”
6 Şubat Depremi’nden 18 ay sonra, 14-18 Ağustos tarihleri ortasında sarsıntıdan etkilenen Kahramanmaraş, Malatya, Adıyaman, Gaziantep, Kilis ve Hatay illermizde gerçekleştirdiğimiz seyahatteki tespitlerimizi, sıhhat sıkıntılarını ve tahlil tekliflerini paylaşmak istiyorum. Kahramanmaraş’ta, 2012 yılında tüm itirazlara karşın fay çizgisine 100 metre arada balçık tabana inşa edilen Necip Fazıl Şehir Devlet Hastanesi, ağır hasarla kullanılamaz hale gelmiştir. Güya bu hiç yaşanmamış üzere, zelzelede ağır hasar alan hastanenin çabucak yanına, birebir zayıf taban üzerine 400 yataklı bir hastane inşası da devam edilmektedir. Ayakta olan Kadın Doğum Çocuk Hastanesi ve 100-150 yatak kapasiteli Yörük Selim Devlet Hastanesi ise ikinci basamak sıhhat hizmeti vermekte ama çok yetersiz kalmaktadır. Nurhak Devlet Hastanesi ise hala konteynerde hizmet vermeye devam etmektedir.
“Kilis’te doğum yapacak bayanlar Gaziantep’e gitmek zorunda kalmaktadır”
Adıyaman’da yıkılan Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi hala yapılmamış, üniversiteyle afiliye hizmet veren eğitim ve araştırma hastanesi ise tüm şehirin gereksinimini karşılamada yetersiz kalmaktadır. Kilis Devlet Hastanesi, ağır hasarlı olduğu için kullanılamaz haldedir. Ve yeni yapılan Prof. Dr. Alaeddin Yavaşca Devlet Hastanesi tüm kente hizmet vermektedir. Nüfusu 110 bin görünmekle birlikte sistemsiz göçmenlerle 280-300 bine ulaştığı belitilen Kilis’te sıhhat hizmetinde yetersizlikler yaşanmakta, doğum yapacak bayanlar Gaziantep’e gitmek zorunda kalmaktadır. Kilisliler çocuklarının doğum yerinin Gaziantep olarak yazılmasından rahatsızdırlar.
“Depremin üzerinden 18 ay geçmesine karşın ASM’ler 21 metrekarelik konteynerlerde hizmet vermeye çalışmaktadır”
Depremin akabinde 18 ay geçmesine karşın yıkılan çok sayıda Aile Sıhhati Merkezi (ASM) ve eczane güneşin, yağmurun, yaşın altında, çamurun içinde 21 metrekarelik konteynerlerde hizmet vermeye çalışmaktadır. İkinci ve üçüncü basamak sıhhat sisteminde üstte saydığımız eksiklerin yanı sıra, zelzeleden bu yana 18 ay geçmesine karşın yalnızca Hatay’da 64 ASM, hala konteynerde hizmet vermeye devam etmektedir. Boş aile sağlığı merkezleri, aile hekimliği üniteleri, aile sıhhati çalışanı olmayan ASM’ler değerli bir problemdir. ASM’lerde aşı hizmeti aksamaktadır. Anne-çocuk sıhhatine, bayan sıhhatine erişim hizmetleri, kondom, RIA üzere gereçlere ulaşmak imkansız hale gelmiştir. ASM, ikinci ve üçüncü basamak sıhhat kurumlarında çok sayıda doktor ve sıhhat çalışanı eksiği vardır. Öğretim üyesi eksiğinden ötürü üniversite ve eğitim araştırma hastanelerinde anabilim kısımları, klinikler kapatılmaktadır, akademide büyük kayıplar yaşanmaktadır. Tıp eğitimi aksamakta, lisans ve lisansüstü eğitimde eksiklikler ortaya çıkmaktadır. Uzman eksikliği ve ağır bakım hizmetlerindeki yetersizlik nedeniyle hastalar sevk edilmek zorunda kalmaktadır.
“Yüz binlerce vatandaşımız mülteci kampını andıran konteyner kentlerde yaşamaktadır”
Deprem sonrası ruh sıhhati sorunları, unsur bağımlılığı, şiddet ve intahar eğilimi ağır olarak görülmektedir. Toplum ruh sıhhati hizmet merkezleri oluşturulmalı ve yaygınlaştırılmalıdır. Yıkım yapılan enkazlarda asbest, toz ve kanser yapan partiküller gerçek bir halk sıhhati meselesine dönüşmüştür. KOAH, astım üzere hastalıkları tetiklemekte ve kanser için de bir etmen olmaktadır. 20 yıl sonra kanser, bu bölgede en kıymetli halk sıhhati meselesine dönüşecektir. Yıkım süreçleri yapılırken gerekli tedbirler alınmalıdır. Barınma sorunu çözülememiş ve yüz binlerce vatandaşımız adeta bir mülteci kampını andıran konteyner kentlerde yaşamaktadır. Bilhassa bayanlar ve çocuklar için toplumsal alanların bulunmadığı konteyner kentlerinde, üç-dört çocuklu büyük aileler, 21 metrekarelik alanda hayatını devam ettirmek zorundadır. Pak sudan bile yoksun kalan aileler, büyük bir mağduriyet yaşamaktadır.
“Depremden hiçbir ders alınmadan birebir zayıf tabana, tıpkı yükseklikte binalar inşa edilmektedir”
Yoksulluk ve bunun sonucu olarak sağlıklı besine ulaşılamaması nedeniyle çocuklarda gelişme geriliği ve bodurluk gözlenmektedir. Türk Tabipleri Birliği (TTB)-Sağlık ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası (SES) uyumun Hatay’da gerçekleştirdiği bir çalışmada, beş yaş altı çocuklarda bodurluk oranı yüzde 6,2; sıfır-iki yaş ortasında yüzde 11 olarak belirlenmiştir. Bir yılda teslim edileceği söylenen konutların çok azının teslim edildiği görülmüştür. TOKİ tarafından yapılan yerleşim alanlarında sıhhat merkezi, spor tesisleri, okul, fırın gibi toplumsal alanların bulunmadığı, planlanmadığı, ağır yerleşimle sıhhatsiz bir kentleşmenin önünün açıldığı görülmektedir. Zelzeleden hiçbir ders alınmadan birebir zayıf yerlere, aynı yükseklikte binalar inşa edilmeye devam edilmektedir. Kentlerimiz bilimsel datalara dayanarak planlanmalı, afetlere güçlü tabanlarda inançlı olarak olarak yine inşa edilmelidir.
“Hasara nazaran belediye ödenekleri artırılmalıdır”
Yıkılan, altyapısı çöken, kente pak su sağlamakta bile yetersiz kalan kentlerimizde, belediye ödenekleri güya hiçbir şey değişmemiş üzere zelzele öncesi formda devam etmektedir. Hasara nazaran belediye ödenekleri artırılarak altyapı çalışmaları bir an evvel gerçekleştirilmelidir. Zelzeleyle birlikte binlerce vatandaşımız uzuv kaybı yaşamış ve engelli hale gelmiştir. Bu vatandaşlarımızın tekrar hayata bağlanması ve üretken hale gelebilmesi için fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezlerine gereksinim vardır. Engelli vatandaşlarımız için fizik tedavi ve rahabilitasyon merkezleri açılarak hizmet vermeli, ortez ve proteze ulaşım kolaylaştırılmalıdır. Bebek mevt suratları da sarsıntı bölgesinde, Türkiye’nin iki katıdır. Türkiye ortlaması bin canlı doğumda 10 iken sarsıntı bölgesinde yaklaşık binde 20 civarındadır. Bu da sıhhat hizmetlerinin ve toplumsal hayatın yetersizliklerini açıkça ortaya koymaktadır.
“Hastalarımızın ilaca ulaşmasının önündeki maniler kaldırılmalıdır”
İlaca ulaşmada zorluklar yaşanmaktadır. Kur siyaseti nedeniyle pek çok ilaç bulunamamaktadır. İlaç fiyat farkı ödemekte zorluk çeken ve bu yüzden ilaç alamayan hastalarımızdan, 31 Ağustos prestijiyle muayene ve ilaç katkı hissesi alınacağı bildirilmiştir. Hastalarımızın ilaca ulaşmasının önündeki maniler kaldırılmalı, ilaç katkı hissesi, fiyat farkı ve muayene iştirak hissesi alınmamalıdır. Zelzele bölgelerinde yaşamsal değere haiz olan birinci basamak sıhhat hizmetlerinde liste değil, bölge tabanlı olarak muhtaçlığa nazaran yine planlanmalıdır, kamu eliyle inşa edilerek yürütülmelidir. Sıhhat insan gücü de tekrar planlanmalıdır. Barınma sıkıntıları ve ömür zahmeti nedeniyle sıhhat çalışanları bölgeyi tercih etmemektedir. Burada çalışanlar da tayin isteyerek farklı bölgelere gitmektedir. Bu nedenle sıhhat işçilerine barınma dayanağı verilmeli, bölgede çalışmayı özendirici siyasetler uygulanmalıdır.
“Deprem bölgesinde ekonomik faaliyetler toparlanıncaya kadar zorlayan sebep hali uygulaması devam etmelidir”
Son olarak eczacılarımızın ve bölge halkının da bir isteğini burada tabir etmek istiyorum: Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya vilayetleriyle Gaziantep’in Nurdağı ve Islahiye ilçelerindeki vergi mükellefleri için devam eden zorlayan sebep halinin 31 Ağustos 2024 tarihi prestijiyle sona erdirileceği bildirilmiştir. 31 Ağustos’ta sona erdirileceği bildirilen zorlayan sebep hali uygulamasının en az iki yıl uzatılması, vergi-SGK borçlarının 24 taksitle ödenmesi talep edilmektedir. İnsanlarımızın ömür savaşı verdiği zelzele bölgemizde bu talep karşılanmalı, ekonomik faaliyetler toparlanıncaya dek zorlayıcı sebep hali uygulaması devam etmelidir.”